بیوگرافی محمد تقی جعفری

بیوگرافی محمد تقی جعفری 

محمدتقی جعفری ( مرداد ۱۳۰۴ – ۲۵ آبان ۱۳۷۷ ه.خ) (۱۳۴۳ – ۱۴۱۹ ه. ق)، از جملهٔ فیلسوفان مسلمان و مولوی‌شناسان معاصر ایرانی می‌باشد.

زادروز : مرداد ۱۳۰۴ – ۱۳۴۳ ه. ق

تبریز

درگذشت : ۲۵ آبان ۱۳۷۷ – ۱۴۱۹ ه. ق

آرامگاه : شهر مشهد, حرم امام رضا دارالزهد مبارکه

ملیت : ایرانی

نام‌های دیگر : محمدتقی جعفری نیا

پیشه : فیلسوف مسلمان و مولوی‌شناس

لقب : علامه

مذهب : مسلمان ـ شیعه

والدین : کریم

زندگی

علامه محمدتقی جعفری تبریزی در سال ۱۳۰۴ ش در محله «شتربان» تبریز دیده به جهان گشود. پدر ایشان حاج کریم جعفری، مردی متدین و با خلوص و صفایی مثال زدنی، به کار نانوایی اشتغال داشت. مادر ایشان از سادات علوی و از خاندان های بزرگ تبریز به شمار می رفت.

علامه محمدتقی جعفری اندیشمند بزرگ دنیای اسلام و از فلاسفه ی نامی در عرصه جهانی است و در اثبات شهرتش همین بس که حضرت امام خمینی(ره) او را ملقب به «ابن سینای زمان» می کند؛ شهید مطهری در مقام وصف او میگوید: «ما به مردم حرف تحویل می دهیم و (جعفری) روح تحویل می دهد» و شهید صدر او را نوری می داند و میخواند که بر جهان اسلام با علم و فضل و نظریات و تحقیقاتش نورافشانی میکند.

علامه جعفری، دوشنبه ۲۵ آبان ۱۳۷۷ در سن ۷۳ سالگی، در اثر سکته مغزی در یکی از بیمارستانهای لندن به دیار باقی شتافت. پیکر این عالم فرزانه در جوار امام رضا (ع) به خاک سپرده شد.

دوران تحصیل

وی تحصیلات ابتدایی را در دبستان اعتماد آغاز کرد، اما در کلاس پنجم به دلیل فقر مالی ناگزیر مدرسه را رها کرده و برای امرار معاش به کار مشغول شد. پس از مدتی نیمی از روز را به کار پرداخت و نیمی دیگر را به تحصیل در مدرسه طالبیه مشغول شد.

او سپس برای ادامه تحصیل عازم تهران شد و از درس آیت‌الله شیخ محمدرضا تنکابنی و همچنین میرزا مهدی آشتیانی که در مدرسه مروی تشکیل میشد، بهره‌ برد. علامه جعفری پس از تحصیل در تهران عازم قم شد و بعد از یکسال و نیم اقامت در این شهر در ۱۳۲۷ ش رهسپار نجف گردید. او در این شهر وارد مدرسه صدر شد و درس خارج را شروع کرد.

علامه جعفری از محضر آیات عظام شیخ محمدکاظم شیرازی، سیدابوالقاسم خوئی، سید محمود شاهرودی، سید محسن طباطبائی حکیم، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدهادی میلانی و سیدجمال گلپایگانی بهره‌های فراوان برد. او دروس فلسفی و عرفانی را نزد شیخ صدرای قفقازی و شیخ مرتضی طالقانی فراگرفت و همزمان به مطالعه کتب علوم انسانی پرداخت و با اندیشه‌ها و معارف شرق و غرب آشنا شد.

تدریس

پس از طی مراحل فوق به تدریس درس خارج و فقه و اصول به ویژه کتابهای مکاسب و کفایه پرداخت و قسمت‏هایی از تقریرات درسی آیت‌الله خوئی و آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی را به رشته تحریر در‌آورد. او پس از ۱۰ سال اقامت در نجف در ۱۳۳۷ عازم ایران شد و به خدمت آیت‌الله بروجردی رسید. آیت‌الله بروجردی از وی خواست در قم بماند و به تدریس ادامه دهد اما آب شور قم به مزاج علامه سازگار نبود و وی ناچار شد قم را به سوی مشهد ترک کند. او یک‌ سال در مشهد ماند و سپس رهسپار تهران شد و در مدرسه مروی به تدریس پرداخت. وی درخواست آیات عظام شیخ محمدتقی آملی و سید احمد خوانساری را برای عهده‌ داری مسئولیت امام‌ جماعت مسجد نپذیرفت و به کار تدریس و تحقیق و تألیف پرداخت. بعدها با استادانی چون مرتضی مطهری، بدیع‌الزمان فروزانفر و دکتر محمدابراهیم آیتی آشنا شد و مورد توجه و عنایت آنان قرار گرفت.

تالیفات و دستاوردهای علمی

از ویژگی های علامه، تلاش مداوم ایشان برای اتصال حوزه و دانشگاه و علوم قدیم و جدید بود. او به دلیل آشنائی با زبان حوزویان و دانشگاهیان آثاری به یادگار گذاشت که مورد توجه هر دو قشر قرار گرفت. علامه جعفری با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زیبائی شناسی در اسلام و نیم‌ قرن فعالیت علمی و پژوهشی، بیش از ۱۰۰ جلد کتاب و رساله تحریر نمود. همچنین ۲۷ جلد کتاب در زمینه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه و ۱۵ جلد کتاب در زمینه تفسیر مثنوی معنوی مولوی نگاشت. نقد و تحلیل مثنوی و شرح و تفسیر نهج‌البلاغه نیز از دیگر آثار ارزشمند وی می‌باشد. ایشان بیش از ۷۰ جلسه بحث و گفتگو با شخصیتهای بین‌المللی از جمله برتراندراسل، روژه‌گارودی، پروفسور عبدالسلام و پروفسور روزنتال داشته است. وی به دلیل علاقه به هنر و ادبیات، بیش از صد هزار شعر و قصیده و نظم فارسی و عربی و همچنین بخشهائی از ادبیات غرب را حفظ بود و آثار هنری ایشان همچنان یکی از منابع اصیل هنر از دیدگاه فلسفه و حکمت ایشان بیش از ۷۰ جلسه بحث و گفتگو با شخصیتهای بین‌المللی از جمله برتراندراسل، روژه‌ گارودی، پروفسور عبدالسلام و پروفسور روزنتال داشته است. وی به دلیل علاقه به هنر و ادبیات، بیش از صد هزار شعر و قصیده و نظم فارسی و عربی و همچنین بخشهائی از ادبیات غرب را حفظ بود و آثار هنری ایشان همچنان یکی از منابع اصیل هنر از دیدگاه فلسفه و حکمت اسلامی است.

علامه و سروش

پس از انقلاب علامه به دیدار امام رفت و گفت: «بگذارید به کارهای علمی و تحقیقاتی و تدریس و تالیف بپردازم.» امام هم به او گفت: «شما هرچه بگویید و هر کاری را که انجام بدهید،صحیح است.» شکل‌گیری نظام اسلامی، باعث نشد حتی استادی دانشگاه را بپذیرد یا مسئولیتی در نهادی لااقل فرهنگی قبول کند. عبدالکریم سروش که مدت مدیدی با علامه آشنا بود و گاهی در محافل علمی سخنانش را می‌شنید، در سال ۷۶ به همراه اکبر گنجی و ماشاءالله شمس‌الواعظین به دیداش رفت. سروش از جعفری خواست تا در مراسم نکوداشت او که در روزهای آتی آن دیدار برگزار می‌شد، از آیت‌الله منتظری دفاع کند و درباره آزادی بیان سخن گوید؛ اما علامه جعفری نپذیرفت.

علی رافعی از شاگردان علامه جعفری در این زمینه می گوید: بنا بود برای پاسداشت خدمات علامه بزرگداشتی گرفته شود و خیلی با این مسئله مخالف بودند و خودشان در سخنرانی اعلام کردند که ما اگر کاری کردیم، طلبگی و لطف خداوند بود که قبل از بزرگداشت، سروش نزد علامه آمد و از ایشان خواست که علیه نظام موضع‌گیری منفی داشته باشد ـ چرا که در آن زمان آیت‌الله منتظری به خاطر هتک حرمت ولی فقیه مورد اعتراض مردم قرار گرفته بود و نظام برای حفظ جان وی، در منزل از وی محافظت می‏کرد ـ که علامه نپذبرفت و بعد از اینکه این ملاقات و درخواست‌های این فرد، رسانه‌ای شد، سروش این ملاقات را تکذیب کرد و به علامه توهین‌هایی را روا داشت.

کتاب‌شناسی

آثار زیادی از وی به جا مانده‌است، که چند نمونه از آنها عبارت‌اند از:

    مجموعه آثار

    تکاپوی اندیشه ها

    عرفان اسلامی

    اخلاق و مبانی

    وجدان

    اخلاق و مذهب

    ادب و ادبیات

    مبدأ اعلا

    از دریا به دریا (کشف الابیات مثنوی مولوی)

    سه شاعر(حافظ ، سعدی ، نظامی)

    تحلیل شخصیت خیام

    اندیشه های مولوی

    تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی (۱۵ جلد)

    مولوی و جهان بینی ها

    علل و عوامل جذابیت سخنان مولوی

    فکرواره مثنوی

    انسان و جهان شناسی

    ارتباط انسان – جهان

    ایده آل زندگی و زندگی ایده آل

    فلسفه و هدف زندگی

    آفرینش و انسان

    شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی

    انسان در افق قرآن

    حرکت و تحول از دیدگاه قرآن (به انضمام انسان در افق قرآن)

    بررسی و نقد

    بررسی و نقد نظریات دیوید هیوم در چهار موضوع فلسفی

    توضیح و بررسی مصاحبه برتراند راسل - وایت

    بررسی و نقد برگزیده افکار برتراند راسل

    بررسی و نقد کتاب «سرگذشت اندیشه ها«

    حقوق سیاسی

    حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب

    حکمت اصول سیاسی اسلام

    زیبایی شناسی و هنر

    زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام

    موسیقی از دیدگاه فلسفی و روانی

    عرفان و معرفت

    عرفان اسلامی

    علوم جدید

    بررسی فقهی و حقوقی طرح ژنوم انسانی

    فقه

    رسائل فقهی (منابع فقه)

    الرضاع

    تعبد و تعقل در فقه اسلامی

    فلسفه (مضاف و مطلق)

    همگرایی دین و دانش

    نهاﻳ الادراک الواقعی بین الفلسفه القدیمه والحدیثه

    تحقیقی در فلسفه علم

    فلسفه عملی

    علم و دین در حیات معقول

    شناخت از دیدگاه علمی و قرآن

    کلام و کلام جدید

    الامر بین الامرین

    جبر و اختیار

    فلسفه دین

    معارف مکتبی

    نیایش امام حسین(ع) در صحرای عرفات

    امام حسین(ع) شهید فرهنگ پیشروِ انسانیت

    امید و انتظار

    معارف الهی

    نهج البلاغه

    ترجمه و تفسیر نهج البلاغه (۲۷ جلد)

    ترجمه کامل نهج البلاغه

    فکروارۀ نهج‌البلاغه

    پرسش و پاسخ

    تکاپوی اندیشه ها (۲ مجلد)

    در محضر حکیم

    حیات معقول

    کلیات

    مجموعه مقالات

    پیام خرد

    طرحی برای انقلاب فرهنگی

    فرهنگ پیرو، فرهنگ پیشرو